Lu¿c S¿ Ph¿t Giáo (ePub)

Khi nhận dược nguyên tác tiếng Anh tập sách này từ một người bạn ở Ðức gửi tặng, tôi tự nói ngay với mình rằng: "Lịch sử Phật giáo ư? Với chừng này trang sách thì chỉ có thể là cưỡi ngựa xem hoa thôi!"

Nhưng khi dọc qua tập sách, tôi biết là sự dánh giá ban dầu của mình dã có phần nào hơi vội vã, thiếu chính xác. Edward Conze quả thật dã làm dược diều tưởng như không thể làm dược là giới thiệu tổng quát về lịch sử phát triển của Phật giáo bằng một cách ngắn gọn nhất có thể dược, mà vẫn thâu tóm dược dầy dủ những gì cần thiết.

Mặc dù bản thân là một Phật tử, Conze vẫn luôn giữ dược khoảng cách khách quan cần thiết khi trình bày các vấn dề về lịch sử Phật giáo. Hơn thế nữa, ngay khi dề cập dến các bộ phái khác nhau, ông cũng không bao giờ dể cho ngòi bút của mình nghiêng về theo những khuynh hướng tư tưởng mà mình dã chọn. Và dây chính là yếu tố dã tạo dược sự tin cậy cần thiết cho một tác phẩm có tính cách sử học như thế này.

Conze cũng tạo dược cho tập sách của mình một cấu trúc rất chặt chẽ. Mặc dù với những sự kiện khá dày dặc diễn ra trong hơn 2.500 nam mà chỉ với không dầy 150 trang sách Anh ngữ, ông dã không làm cho người dọc phải choáng ngợp bởi sự dồn nén của chúng. Bằng một sự liên kết khéo léo, ông dã trình bày tất cả theo một cách khái quát nhất mà vẫn bao hàm dược những chi tiết cốt lõi cần thiết nhất. Trong một chừng mực nào dó, tôi có cảm giác liên tưởng nghệ thuật trình bày của ông như những nét chấm phá dộc dáo của một nhà danh họa thủy mặc.

Nhưng lịch sử phát triển của một tôn giáo, nhất là khi tôn giáo ấy là Phật giáo, không thể chỉ bao gồm những sự kiện, mà diều cần thiết và thậm chí còn quan trọng hơn nữa chính là các khuynh hướng tư tưởng với sự hình thành và phát triển của chúng. Và việc trình bày ngắn gọn những vấn dề vô cùng phức tạp, da dạng, dôi khi rất trừu tượng này thật không dễ dàng chút nào. Người viết nếu không nắm vững tất cả mọi vấn dề và tuân theo một phương pháp trình bày hết sức khoa học, thì chắc chắn sẽ không tránh dược sự lạc lối trong khu rừng tư tưởng dầy bí ẩn của Phật giáo. Conze dã làm dược diều khó làm, và thậm chí còn làm rất tốt, khi ông giới thiệu hầu như tất cả những khuynh hướng tư tưởng lớn khác nhau trong Phật giáo, và nêu lên dược sự khác biệt cơ bản nhất của chúng.