"Yakin Dönemde" Kürtler (ePub)

   Türkiye'nin savasta ve barista en çok konustugu konularin basinda "Kürt Sorunu" geliyor. Ancak bununla ters orantili olarak Kürt toplumunun yapisi, degerleri, degisimi, iliski aglari vb. üzerine yapilmis nitelikli alan çalismasi bulmak zordur. Çalismalar daha çok Kürt tarihi, dili ve kültürü üzerine yapilmis incelemeler. Bunlarin genelde asiret Kürtlerinin yasantisini ele almis batililarin çalismalarina atifla hazirlandigi görülüyor. Dolayisiyla "modern" kavrami anlamsizlasiyor. Bunun en tipik örneklerinden biri Bruinessen'in çalismasini yaptigi Kürt toplumsal düzlemini "aga, seyh, devlet" ekseninde okumasi buna karsin günümüzde geçerliligini kaybetmekte olan bu ve benzeri okumalarin Türkçe çalismalarda siklikla tekrarlanmasidir. Oysa Türkiye'deki Kürtler 90 sonrasinda çok büyük bir sosyo-politik degisim yasamistir.

   Çalisma, 1990 sonrasi Güneydogu Kürt toplumunda dini ve geleneksel hayatin degisimini makro biçimde ele aliyor. Devlet, PKK, Hizbullah, zorunlu/istege bagli göçler, medreseler/seydalar, yerel seyhler ve modernlesmenin dini-geleneksel hayata etkileri gezi, gözlem, literatür taramasi ve mülakatlarla farkli yönleriyle arastirildi ..

***

   Güneydogu son 30 yilda sosyal degisimin önemli unsurlari arasinda görülen, sehirlesme, modernlesme, göçler, terör-siddet hadiseleri ve iletisim araçlarindaki gelismeler gibi hemen bütün faktörleri beraber yasadi. Dolayisiyla toplumsal degerlerde pozitif ya da negatif yönde önemli degisimlerin meydana geldigi öngörülebilir.

   Cumhuriyet tarihi boyunca tartismali konularin odaginda bulunan ve ülkenin geri kalanina göre daha yavas bir sosyo-ekonomik degisim yasayan bölge, yakin dönemde önemli yapisal degisimlere taniklik etti. Bunlarin en göze çarpanlarindan birisi bölge halkinin büyük çogunlugunun son 20-30 yilda sehirlere göç etmesidir. PKK ile mücadele etmek için çikarilan OHAL kanunlarinin uygulanmasi esnasinda yasanan magduriyetler halki göçe zorladi. Halk, göç sonrasinda kendini siddet eylemleri, issizlik, konut sikintisi ve ekonomik bunalim içerisinde buldu. Bu durumun bölgede dini ve sosyal yasamda daha çok dejenerasyona sebep oldugu gözleniyor. Ayni sekilde PKK ve Hizbullah'in faaliyetlerinin de toplumsal degerler sistemini etkiledigi açik. 2000'li yillardan sonra yasanan hizli modernlesmeyse dini ve sosyal hayatta degisimin ayri bir tetikleyicisi oldu. Bu kismen dindarlasmaya kismen de lümpenlesmeye yol açan bir süreçti.

   Bölgede yasanan sosyal degisim sonucunda, Kürt arastirmalarinda siklikla atif yapilan, "aga, seyh-seyda, devlet" eksenli analizler açiklama gücünü kaybediyor. Geleneksel otoriteler tamamen etkisizlesmese de modern, dini ve seküler örgütlenmeler, internet, moda ve popüler kültür gündelik yasamda, büyük ölçüde degerleri sekillendirme gücüne ulasti. Sonuç olarak gelenek-modernite, dinsel-seküler olanin bir arada yasandigi ve Müslüman, Türk, Kürt, Diyarbakirli, Mardinli, Cizreli gibi kolektif kimlikler yerine daha modern sayilabilecek senkretik kimliklerin öne çikmaya basladigi bir toplum ortaya çikiyor. Bu açidan yasanan gelismelerin bölgenin toplumsal degerler sisteminde yaptigi etkilerin arastirilmasi gereklilik arz etmisti.

   Bu çalisma Subat 2015 tarihinde Uludag Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü tarafindan onaylanan, "Diyarbakir Halkinin Geleneksel ve Dini Degerlerdeki Degisime Yaklasimi Üzerine Sosyolojik Bir Inceleme (1990-2013)" isimli doktora çalismasinin genisletilmesiyle hazirlandi. Bu süreçte, sikici ve dolambaçli bulunan akademik dilin genel okuyucuya uygun hale getirilmesi hedeflendi. Maalesef konunun agirligi ve derinlemesine incelenmesi gerekliligi çalismanin okunmasini zorlastirdi. Diyarbakir disindaki Siirt, Bitlis, Mardin, Batman ve Sirnak illeri daha önceki görüsmelere ilaveten bu tarihlerden sonra yapilan gezi, gözlem ve literatür taramalariyla tekrar incelendi.